NASA Jet İtiş Gücü Laboratuvarı’nda (JPL) çalışan Türk astrofizikçi Dr. Umut Yıldız, bir dizi konferans için Türkiye’de. Kendisi yıldız oluşumunu inceliyor ve uzayın başka yerlerinde oksijen ve su moleküllerinin var olup olmadığını araştırıyor. Yaptığı araştırma dünyadaki oksijen ve suyun nasıl ve ne zaman oluştuğuna ilişkin de fikir veriyor. Umut Yıldız’la, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde düzenlenen Savunma Sanayi Günleri’nde yapacağı sunumdan önce görüştük.
OKSİJENİ BAKTERİLER OLUŞTURDU
| Oksijen ve su molekülleri üzerine yaptığınız çalışmayı anlatır mısınız?
Oksijen ve su yaşamla ilişkilendirilen iki molekül. Dünyanın her tarafında varlar. Fakat bizim merak ettiğimiz şey, bu moleküller ne zaman ve nasıl oluştu? Güneşe benzeyen yıldızların ilk oluşum anı olan ilkel yıldızları araştırdık. Teleskoplarla yaptığımız gözlemler bize yıldızlar oluşurken aynı zamanda su moleküllerinin de oluştuğunu gösterdi. Yani su yıldız oluşumu sırasında oluşuyor. Oksijen moleküllerinde ise durum tam tersi. Yeni yıldız oluşum bölgesini incelediğimizde oksijen moleküllerini bulamadık. Oksijenin, mikrobiyolojik canlıların diğer molekülleri yakması sonucu ortaya çıkan bir gaz olduğu savı güçlendi. Bu durumda, oksijen molekülü; güneş sistemi, dünya ve diğer gezegenlerin oluşmasından sonra bakteriler ve bitkiler tarafından oluşturuldu.
| Mars’ta ya da bir başka gezegende milyon yıllar sonra oksijen oluşabilir mi?
Tam tersine eğer oksijen molekülü dünyada yalnızca bitki ve bakteriler yoluyla oluştuysa başka bir yerde de önce bitki ve bakteri olması gerekiyor ki, farklı molekülleri yiyip oksijen molekülünü ortaya çıkarabilsin.
KUYRUKLUYILDIZDA OKSİJEN BULUNDU
Henüz Mars’ta bakterilerin olup olmadığını bilmiyoruz…
Şu andaki en büyük soru da Mars’ta eskiden bir yaşam olup olmadığı… Bir bakteri fosili bile bulsak bizim için büyük bir veri. Son zamanlarda yapılan bir araştırmada Rosetta uzay aracının kuyrukluyıldız 67P üzerinde yaptığı ölçümler, kuyrukluyıldız üzerinde yoğun oranda oksijen molekülü olduğunu gösterdi. Yani oksijenin kaynağı hakkındaki araştırmalarımızı genişletmemiz gerekiyor.
3 BOYUTLU YAZILAR İNŞA EDECEK
| Mars’ta yaşam için hangi adımlar atılıyor?
Hem NASA hem de ABD’deki özel şirketler, çok ciddi bir şekilde Mars’a gitmek üzerine araştırmalar yapıyor. Mars yolculuğu kolay değil. Yaşam koşulları zor. Her tarafta radyasyon var. Hava yok. Su var ama içilebilir değil. Bitki yetiştirmek için iyi bir toprak yok. Bitkilerin yetişmesi için toprakta bakterilerin olması gerekiyor. NASA’nın bu koşullarda yaşamı var etmek için üç aşamalı bir planı var. Buna göre Mars’a gidecek astronotlardan önce 2 roketlik lojistik yola çıkacak. Mars’a bırakılacak. Daha sonra astronotlar gidecek. Yaklaşık 1 yıllık yolculuğun ardından orada 10 gün kalacaklar ve sonra geri dönecekler. Bir sonraki misyon için daha fazla roket miktarında lojistik gönderilecek ve onlar 1 yıl kalacaklar. Bu şekilde ilk yaşam kurulmaya başlanmış olacak.
| Lojistikten kastınız nedir?
Ciddi malzeme taşınmasından söz ediyoruz. Yaşam alanı şeklinde binalar inşa edilecek. Böylece astronotlar giysilerini çıkarabilecekler. Yiyecekler, giyecekler de önden giderek orası hazır edilecek.
| Bildiğimiz anlamda yiyeceklerden mi söz ediyoruz?
Evet bildiğimiz yiyecekler. Planlara göre 3 boyutlu yazıcılar gönderilecek ve bugün biraz fantastik düşünce olsa da onlar yavaş yavaş, evleri yolları inşa edecek. Robotlar çalışarak kolonileri oluşturacak. Bu henüz bir düşünce. 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin ilk yolculuğa kadar ne ölçüde gelişeceğine de bağlı.
İlk Mars yolculuğunun 2035’te yapılması planlanıyor. O zamana kadar 3D yazıcı teknolojisinde ciddi ilerlemeler olacaktır. Mars’ta Curiosity keşif robotu incelemelerde bulunuyor. Ondan gelen bilgiler oradaki koşullarla ilgili bize sürekli fikir veriyor. Bu araç bir tür bilim laboratuvarı; toprağını, iklimini ve daha birçok şeyi analiz ediyor. Dolayısıyla neyle karşılaşacağımızı az çok biliyoruz. Ama bildiklerimiz bilmediklerimizin yanında neredeyse hiçbir şey.
TÜRKİYE UZAY BİLİMİNDE YARIŞA GİRMELİ
| Türkiye uzay biliminde hangi aşamada?
Türkiye’deki en büyük sorun insan eksikliği. 70 milyonluk nüfusun içinde uzayla ilişkili belki 500 kişi var. Bu şekilde yarış yapılamaz. ABD’de uzayla ilgilenen 300 bin kişi var. Bunlar uzayı yönetiyorlar. Türkiye’de uzay kültürü oluşturulmalı.
Ne iş yaparsanız yapın bunu uzayla ilişkilendirebilirsiniz. Aydın Üniversitesi’nde Uzay Hukuku’nu konuştuk. Uzay hukukuna ihtiyaç var. Bu kanunları birilerinin yazması gerekiyor. Eğer siz orada olmazsanız, birileri yazar, siz de uymak zorunda kalırsınız.
Bunun için Türk uzay hukukçuları da yetiştirilmeli. Uzay tıbbı da var. Türkiye neden uzay doktorları yetiştirmesin. Örneğin Mars yolculuğu 1 yıl sürecek ve bunun psikolojik boyutu var. Uzay psikolojisi neden konuşulmasın. Örneğin uzay işletmeciliği. Her meslekten insanlara ihtiyaç var. Türkiye’nin bu işlere öncelikle devlet olarak kafa yorması gerekiyor. 2011’lere kadar ABD devleti insanlı mekik teknolojisi için ciddi ciddi kafa yordu. Daha sonra teknolojinin daha hızlı gelişmesi için özel şirketleri de desteklemeye başladı ve bu da o şirketleri büyütüyor. Hatta özel şirketler uzay turizmi üzerine projeler üretiyor. Dünyanın çevresinde bir otel planlanıyor. Gelecekte uzay madenciliği gelişebilir.
| Tıpkı dünyada olduğu gibi bir gün işler çığrından çıkarsa buna kim dur diyecek?
Uzay hukuku yeni yazılıyor. 1950’lerin sonlarında uzay hukukuna ilişkin ilk maddeler ortaya çıktı. Hukuk, zaman geçtikçe şartlara göre yeni olaylara göre yazılacak.
