Rutin uzay turizmi resmen başladı

Print Friendly, PDF & Email

Temmuz ayında iki iddialı havacılık şirketi ve milyarder sahipleri iki ayrı uçuşla uzay sınırına kadar yükseldi. Yanlarında yüklü fiyatları ödemiş yolcular da vardı. Jeff Bezos ve Richard Branson’ın bu hamleleri rutin uzay turizmini de resmen başlatmış oldu.

Uzay turizmi 2001 yılında Rusların roketine 20 milyon dolar ödeyip Uluslararası Uzay İstasyonu’nda sekiz gün kalan ABD’li mühendis ve multimilyoner Dennis Tito ile başlamıştı. Daha sonra 2009’a kadar yedi kişi daha ücretini ödeyip Uluslararası Uzay İstasyonu’na gitse de turistlerin uzaya gidiş gelişleri bir türlü rutine bağlanamamıştı. Tabii bu noktada “uzay turistlerinin artması gerçekten isteniyor mu?” diye de düşünülebilir. Hatta NASA, uzaya gitmeden önce Dennis Tito’ya eğitim vermeyi bile reddetmişti.

Uzun yıllar boyunca bu konuda neredeyse hiçbir gelişme olmazken, bu süre özel şirketlerin yeni araçlar geliştirmelerini beklemekle geçti ve nihayet iki büyük milyarderin (Richard Branson ve Jeff Bezos) ve uzay şirketlerinin ilk uzay yolculukları (Virgin Galactic ve Blue Origin) birbirlerinden bir hafta arayla geçen ay gerçekleşti.

JEFF BEZOS

Blue Origin ve New Shepard

Blue Origin’in New Shepard roketiyle olan uzay yolculuğu, 20 Temmuz günü Amazon’un sahibi Jeff Bezos, kardeşi Mark Bezos, en yaşlı uzay turisti Wally Funk ve en genç uzay turisti Oliver Daemen ile gerçekleşti. 2001’de Jeff Bezos tarafından kurulan Blue Origin, ilk roketi New Shepard’ı 15 kez test etmişti. İlk testini 2015’te gerçekleştiren roket 93.5 kilometre yükselerek neredeyse uzay sınırına ulaşmış, sonraki fırlatmaların ikisi hariç tamamındaysa 100 kilometreyi geçerek uzaya gitmişti. Özellikle son iki fırlatma testi roketin içinde insan varmış gibi yapılmıştı. Artık gerçek insanlar uzaya gönderilebilirdi. Peki, 16’ncı fırlatmada roketle ilk uçma şerefine (ya da riskine) kim girecekti? Madem Blue Origin uzay turizmini başlatan şirket olmak istiyordu, o halde şirketin sahibinin ilk yolculuğu gerçekleştirmesi hem şirkete büyük güven sağlayacak, hem de onu “ilk” yapacaktı.

Blue Origin

New Shepard roketinin başındaki kapsülde altı koltuk olmasına rağmen dört kişi tercih edildi. Bir koltuk açık artırmaya çıkarıldı ve ismi açıklanmayan bir kişi bu yolculuk için 28 milyon dolar ödedi. Ancak tam fırlatmaya birkaç gün kala, 28 milyon dolar ödeyen kişinin “takvimi uymadığından” dolayı fırlatmaya katılamayacağı haberi verildi. Artık nasıl bir takvimi varsa hem ilk fırlatmayı kaçırdı, hem de bir ilk olduğu için bu kadar yüksek tutulan fiyatı ödedi. Böylece, açık artırmada ikinci yüksek teklifi veren Hollandalı bir finans şirketinin CEO’su Joes Daemen’in oğlu Oliver’a bir anda sıra geldi ve 18 yaşında en genç uzay yolcusu oldu.

Diğer yolcu Wally Funk’un ise trajik bir hikâyesi var. 60’lı yıllarda ilk astronot seçimleri başlayınca kadınlar da başvuruyor ve bütün testleri geçerek astronot olmaya hak kazanıyorlar. Dergimizin Mart 2020 sayısında uzunca yazdığımız üzere, regl paranoyası ortaya çıkıyor ve o testleri geçen hiçbir kadın uzaya gönderilmiyor. Wally Funk da Mercury 13 ile çıkacak astronotlardan biri olmasına rağmen uzaya gidemiyor. ABD yeniden cesaretini toplayıp uzaya kadın astronot göndermeye karar verdiğinde sene 1978 oluyor. Wally Funk yine başvuruyor, ama bu sefer de 40 yaşını geçtiği için seçilemiyor.

Havacılığı bir hayat felsefesine dönüştürmüş olan Funk, ömür boyu uçaklardan inmeyerek 19 bin 600 saatlik uçuş zamanı dolduruyor. Bu sırada 3 bin kişiye de uçuş öğretiyor. En büyük hayali uzaya gitmek olan 82 yaşındaki Funk’a, Jeff Bezos ani bir ziyaret yapıyor ve ilk fırlatmaya kendisinin de katılmasını istiyor. Nasıl bir sürpriz olduğunu tahmin etmişsinizdir.

Havacılığı bir hayat felsefesine dönüştürmüş olan Funk, ömür boyu uçaklardan inmeyerek 19 bin 600 saatlik uçuş zamanı dolduruyor. Bu sırada 3 bin kişiye de uçuş öğretiyor. En büyük hayali uzaya gitmek olan 82 yaşındaki Funk’a, Jeff Bezos ani bir ziyaret yapıyor veilk fırlatmaya kendisinin de katılmasını istiyor. Nasıl bir sürpriz olduğunu tahmin etmişsinizdir.

Blue Origin’in uzay seyahatini bir lunapark etkinliğine benzetiyorum. Çünkü her ne kadar uluslararası uzay sınırı olan 100 kilometreye ulaşılsa da bu yolculuk sadece üç buçuk dakika sürüyor. Hayali uzay sınırı geçildikten sonra roket birkaç saniye daha yukarı çıkıyor ve sonrasında geri düşmeye başlıyor. Aslında bütün olay birkaç dakikalık bir heyecan diyebiliriz. Jeff Bezos’un fırlatmasında dört dakikada uzaya ulaşıldı, sonrasında 40 saniye daha tırmanmaya devam ederek 107 kilometreye kadar ulaşıldı. Yolcular serbest düşüşle beraber toplam 1 dakika 13 saniye boyunca uzay sınırının üstünde kaldı. Bundan sonra kapsülün hızla aşağı düşmesi ve yere son bir buçuk kilometre kala paraşütün açılmasıyla beraber toplam 10.5 dakikalık bir yolculuk… Bu roketler yeniden kullanılacak ve bu fırlatmaları daha ucuza gerçekleştirecekler.

RICHARD BRANSON

Virgin Galactic ve VSS Unity

Özellikle kronolojik anlatmadım; Blue Origin’in 20 Temmuz’daki fırlatmasından sadece dokuz gün önce, 11 Temmuz’da diğer milyarder Virgin Group’un sahibi Richard Branson’un uzay yolculuğu vardı. Açıkçası Jeff Bezos bir buçuk ay öncesinden uzaya gideceği tarihi açıkladıktan sonra, hızlı bir hamle ile Richard Branson dokuz gün önceye tarih alarak milyarderler yarışında ilk olmak istedi. Branson’un Virgin Galactic şirketi 2005’te Ansari X Ödülü, yani uzaya devlet desteği olmadan ilk çıkan şirket yarışmasının galibinin tasarımını ve şirketini satın alarak kurulmuştu. 2004 yılında Burt Rutan’ın SpaceshipOne aracı iki kez uzaya giderek yarışmayı kazanmış, ancak uzaya çıkmak için roket yerine çok farklı bir konsept kullanmıştı. İki parça olan sistemin altındaki WhiteKnightOne bir uçak ve en fazla 15 kilometreye kadar yükselebiliyor. Buna bağlı olan SpaceShipOne ise uçak yükseldikten sonra kendini aşağı bırakıyor ve roketi ateşlenerek uzaya çıkıyor. Yarışmayı kazanan uçak ve roket tek kişilikti ve uluslararası uzay sınırı olan 100 kilometreye kadar yükselmişti. Ancak Virgin Galactic koltuk sayısını sekize çıkartınca araç ağırlaştı ve yeniden tasarımı yıllar aldı. Sekiz kişilik SpaceShipTwo’nun özelliği 100 kilometre yerine ABD ve NASA’nın tanıdığı uzay sınırı olan 80 kilometreye kadar çıkabilmesi. Bu sınırlar konusunda şirketlerarası tartışmalar sürse de şimdilik herkes kendi kabul ettiği sınırlar doğrultusunda uzaya gittiğini iddia ediyor.

Virgin Galactic/Handout via REUTERS.

Richard Branson’ın Jeff Bezos’un dokuz gün önüne geçerek uzaya gitme kararı pek çok kişi tarafından eleştirildi. Bir tür ofsayttı bu. Hatta kendisi de bu konuda bir miktar pişman olduğunu hissettiğimiz bir yayın yaptı. Tabii sonradan kardeşlik galip geldi, birbirlerine şans dilediler ve ikisi de başardı.

Virgin Galactic’in uzay yolculuğunu gerçekleştiren aracı VSS Unity de ikisi pilot olmak üzere toplam sekiz koltuğa sahip. Her ne kadar altı turist taşıyabilecek kapasitede olsa da bu uçuşunda iki pilot ve Richard Branson’un yanında üç kişinin daha uzaya gönderilmesi tercih edildi. Uçak tarafı VMS Eve ile 45 dakika içinde 13.7 kilometreye yükseldi. Bu noktada ayrılan roket tarafı VSS Unity ateşlendi ve sadece iki dakika içinde 80 kilometreye ulaşıldı. Sonrası biraz daha yukarı tırmanma ve yavaş yavaş serbest düşüş ile iniş… Bütün macera toplam 15 dakika sürdü. Bu iki uzay macerası ile rutin uzay turizminin resmen başladığını söyleyebiliriz. Virgin Galactic yıllar önce uzaya gidiş fiyatını 250 bin dolar olarak açıklamış ve birçok bilet satmıştı. Maliyeti kurtaracak mı bilmiyorum, ama bilet fiyatını bu civarda tutarsa uzun süre müşterisiz kalacağını düşünmüyorum.

“Peki, bu sırada Elon Musk ne yapıyor?” derseniz, bu ilk olma yarışına katılmadı ve daha sonra çıkacağını söyledi. Onun roketi sadece uzaya çıkmadığından, yörüngede de dolanabildiğinden şimdilik diğer şirketleri rakip olarak görmüyor olabilir. Belki de yakın gelecekte sürprizleri vardır.

Bu yazı Atlas Dergisi için yazılmıştır, dergi sayfalarını indirmek için pdf’i tıklayınız.